در سالهای اخیر با وجود گسترش چاپ افست و چاپ دیجیتال، همچنان بخشی از بازار به دنبال روشی است که فقط به چشم جذاب نباشد، بلکه در لمس و حس فیزیکی نیز تفاوت ایجاد کند. چاپ لترپرس (letterpress printing) یکی از قدیمیترین روشهای چاپ است که امروز دوباره در سطح حرفهای برای کارتهای خاص و بستهبندیهای لوکس استفاده میشود. در این روش، تصویر به صورت برجسته از فرم چاپ روی کاغذ منتقل میشود و نتیجه آن، ترکیب تصویر و فرورفتگی ظریف در بافت کاغذ است.
چاپ لترپرس چیست؟
چاپ لترپرس یک روش چاپ برجسته است که در آن بخشهای چاپشونده روی فرم چاپ، نسبت به سطح اطراف خود برجسته هستند. این بخشهای برجسته با مرکب پوشانده میشوند و سپس تحت فشار کنترل شده روی کاغذ یا مقوا قرار میگیرند. از تماس این سطح مرکب خورده و برجسته با کاغذ، هم تصویر ایجاد میشود و هم در بسیاری از پروژههای امروزی، فرورفتگی ملایمی در سطح کاغذ شکل میگیرد. همین ویژگی لمسی، چاپ لترپرس را از بسیاری از روشهای دیگر متمایز میکند.
در گذشته، فرم چاپی لترپرس از حروف سربی و کلیشههای فلزی تشکیل میشد و این روش، ابزار اصلی چاپ کتاب، روزنامه و فرمهای اداری بود. امروزه، لترپرس بیشتر با کلیشههای فوتو پلیمر یا صفحات فلزی مدرن اجرا میشود. طرح گرافیکی در نرمافزار طراحی آماده میشود و سپس با استفاده از فرایند نوردادن و نوردهی، روی کلیشه فوتو پلیمر منتقل میشود. پس از شستوشو، بخشهای روشن طرح از کلیشه شسته میشود و بخشهای تیره به صورت برجسته باقی میماند و آماده نصب روی دستگاه است.
اجزای اصلی و فرایند چاپ لترپرس
یک سیستم لترپرس حرفهای از چند جزء اصلی تشکیل میشود. فرم چاپ برجسته که ممکن است کلیشه فوتو پلیمر، کلیشه فلزی یا حروف فلزی باشد، روی پایه استاندارد نصب میشود. سیستم مرکبدهی، مرکب را به صورت یکنواخت روی سطح برجسته توزیع میکند. در مقابل فرم، بخشی قرار دارد که کاغذ یا مقوا را در محل خود نگه میدارد و در لحظه چاپ، فشار لازم را به شکل یکنواخت وارد میکند.
فرایند از طراحی شروع میشود. طرح کارت، لیبل یا بستهبندی در نرمافزار طراحی آماده و برای چاپ لترپرس بهینه میشود. سپس کلیشه مرتبط با هر رنگ ساخته و روی دستگاه نصب میشود. در مرحله تنظیم، ارتفاع فرم چاپ، فشار دستگاه، نوع و غلظت مرکب و نوع کاغذ یا مقوا تنظیم میشود تا در چاپ نهایی، هم خوانایی متن حفظ شود و هم عمق فرورفتگی روی کاغذ متعادل باشد. پس از رسیدن به نتیجه مطلوب، تولید اصلی آغاز میشود و هر برگ یا هر شیت به صورت جداگانه از زیر فرم چاپ عبور میکند.
در کارهای چند رنگ، برای هر رنگ یک فرم جداگانه ساخته میشود و چاپ به صورت مرحلهای انجام میگیرد. در این حالت، تنظیم دقیق رجیستر اهمیت زیادی دارد، زیرا کوچکترین جابجایی بین رنگها، روی کار نهایی به صورت همپوشانی نامنظم یا لرزش خطوط دیده میشود. به همین دلیل، چاپ چند رنگ با لترپرس بیشتر برای پروژههایی استفاده میشود که ارزش افزوده بالاتری دارند و زمان بیشتری برای آمادهسازی توجیهپذیر است.
کاربردهای امروزی چاپ لترپرس در کارت و بستهبندی خاص
چاپ لترپرس دیگر ابزار چاپ تیراژ بالای کتاب و روزنامه نیست، اما در حوزه محصولات خاص و لوکس جایگاه ویژهای دارد. مهمترین کاربرد امروز این روش در کارتهای ویزیت مدیریتی و حرفهای است. در این کارتها، لوگو و نام برند معمولاً به صورت لترپرس روی مقوای ضخیم و با کیفیت بالا چاپ میشود. فرورفتگی محسوس زیر نوک انگشت و کنترل دقیق مرکب، به کارت ویزیت شخصیت و جدیت بیشتری میدهد.
در دعوتنامههای رسمی، کارتهای عروسی، کارتهای تبریک شرکتی و ستهای لوازمالتحریر سفارشی نیز لترپرس به صورت گسترده استفاده میشود. ترکیب کاغذهای پنبهای با بافت قوی، رنگهای مات یا متالیک و فشار کنترل شده دستگاه، نمونههایی تولید میکند که از نظر ظاهری و لمسی با چاپهای معمول کاملا متفاوت هستند. در این نوع کارها، تعداد رنگها معمولا محدود است، اما طراحی و انتخاب فونت و فاصلهها با دقت بسیار بالا انجام میشود.
در حوزه بستهبندی، لترپرس بیشتر در بخش بستهبندیهای خاص و لوکس دیده میشود. لیبلهای ممتاز روی بطریها، روکش مقوایی جعبههای سخت، بخشی از المانهای گرافیکی جعبههای هدیه و بستهبندیهایی که ارزش ادراکی بالایی دارند، از چاپ لترپرس برای برجسته کردن نام برند، لوگو یا پیام اصلی استفاده میکنند. در بسیاری از پروژهها، لترپرس با طلاکوب، امباس و ورنی موضعی ترکیب میشود تا سطح بستهبندی چندلایه و غنی به نظر برسد.
مزایای چاپ لترپرس در پروژههای خاص
مهمترین مزیت چاپ لترپرس، حس لمسی و فیزیکی آن است. در اکثر روشهای چاپ متداول، مرکب فقط روی سطح کاغذ قرار میگیرد، اما در لترپرس تصویر به شکل فرورفته در بافت کاغذ دیده و حس میشود. این ویژگی برای برندهایی که میخواهند کیفیت و اصالت را از طریق بستهبندی یا کارت خود منتقل کنند، بسیار ارزشمند است.
مزیت دیگر، سادگی و تمرکز در طراحی است. در لترپرس معمولاً از تعداد رنگ محدود استفاده میشود و تاکید اصلی روی تایپوگرافی قوی، فضاهای خالی حسابشده و تناسب بین مقوا و مرکب است. نتیجه کار در صورت طراحی درست، یک خروجی تمیز، خوانا و حرفهای است که در عین سادگی، بسیار متمایز به نظر میرسد.
چاپ لترپرس همچنین قابلیت ترکیب با تکنیکهای دیگر را دارد. بسیاری از کارگاههای تخصصی، لوگو و متن اصلی را با لترپرس چاپ میکنند، جزئیات رنگی را با چاپ دیجیتال یا افست اضافه میکنند و سپس از طلاکوب و امباس برای تقویت نقاط کلیدی استفاده میکنند. این ترکیب چندفناوری باعث میشود بستهبندی یا کارت، هم از نظر اقتصادی قابل مدیریت باشد و هم از نظر ظاهری در سطح محصولات لوکس قرار بگیرد.
در پروژههای بستهبندی لوکس، چاپ لترپرس بهویژه زمانی ارزشمند است که قرار است بخشهای منتخب طراحی مانند نام برند، لوگو یا یک عبارت کلیدی روی روکش مقوایی جعبهها برجسته و متمایز دیده شود.
استفاده از لترپرس روی لیبلها، اسلیوهای مقوایی و روکش بیرونی جعبههای سخت، از جمله هارد باکس، این امکان را میدهد که سطح بستهبندی علاوه بر جلوه بصری، در لمس نیز حس کیفیت و دقت را منتقل کند و در کنار تکنیکهایی مانند طلاکوب و امباس، هویت بصری برند را در سطحی بالاتر تثبیت نماید.
مطلب مفید دیگر: چاپ به روش انتقال حرارتی چیست؟
محدودیتها و نکات مهم در استفاده از لترپرس
چاپ لترپرس با وجود مزایای مهم، محدودیتهایی دارد که باید پیش از انتخاب این روش در نظر گرفته شود. هزینه آمادهسازی فرم چاپ، بهخصوص زمانی که از کلیشههای فوتو پلیمر با کیفیت بالا و چند رنگ استفاده میشود، نسبت به روشهای معمول بالاتر است. بنابراین، این روش بیشتر برای سفارشهایی مناسب است که ارزش ادراکی بالایی دارند و مشتری نهایی حاضر است برای آن هزینه بیشتری پرداخت کند.
محدودیت دیگر به طراحی مرتبط است. طرحی که برای افست یا دیجیتال آماده شده است، لزوماً برای لترپرس مناسب نیست. خطوط بیش از حد نازک، جزئیات خیلی ریز داخل زمینههای تیره و سطوح رنگی بسیار وسیع، در لترپرس بهخوبی بازتولید نمیشوند و ممکن است در چاپ واقعی، پر شدن حروف یا تغییر بافت کاغذ را به همراه داشته باشند. بنابراین، طراحی برای لترپرس باید از ابتدا با در نظر گرفتن تواناییها و محدودیتهای این روش انجام شود.
سرعت تولید در لترپرس نیز نسبت به روشهای صنعتی تمام اتوماتیک کمتر است. بسیاری از پروژههای لترپرس با کاغذها و مقواهای ضخیم اجرا میشود و کنترل دستی یا نیمهخودکار کیفیت هر برگ اهمیت دارد. این موضوع باعث میشود این روش برای تیراژهای عمومی و گسترده مناسب نباشد، اما در تیراژهای محدود و پروژههای پرمیوم، پذیرفتنی و توجیهپذیر است.
مطلب مفید دیگر: چاپ هلیوگراور چیست؟
در پایان در مورد چاپ چاپ لترپرس بدانید که...
چاپ لترپرس یک فناوری تاریخی است که با ابزارها و مواد امروزی، جایگاه تازهای در بازار کارت و بستهبندی خاص پیدا کرده است. این روش بیش از آن که برای تیراژ بالا و چاپ عمومی مناسب باشد، برای پروژههایی طراحی شده است که میخواهند در اولین برخورد، حس کیفیت، نظم و توجه به جزئیات را منتقل کنند.
برای برندهایی که به دنبال کارت ویزیت متمایز، دعوتنامه رسمی با هویت قوی یا بستهبندی لوکس هستند، چاپ لترپرس میتواند راهکاری حرفهای و تاثیرگذار باشد. در مقابل، برای کاتالوگها، بروشورها و بستهبندیهای عمومی با تیراژ بالا، انتخاب روشهایی مانند افست، فلکسو یا دیجیتال منطقیتر خواهد بود. نقطه قوت لترپرس، جایی است که کیفیت ادراکی و تجربه لمسی، به اندازه تصویر نهایی اهمیت دارد.